Patron Ursynowa ma dziś urodziny. Julian Ursyn Niemcewicz - poeta, prozaik, poseł na Sejm Czteroletni, adiutant Tadeusza Kościuszki, nazywany w USA "polskim Szekspirem" urodził się 16 lutego 1758 roku - 266 lat temu. My szukaliśmy dziś śladów po Niemcewiczu na jego Ursynowie.

Łatwiej chyba powiedzieć gdzie nie był, niż gdzie był oraz kim nie był, niż kim był: żołnierz i poeta, historyk i ogrodnik, powieściopisarz i adiutant Tadeusza Kościuszki, wytrawny orator i hodowca egzotycznego drobiu, pierwszy Polak, który otrzymał obywatelstwo USA i gorliwy polski patriota, współtwórca Konstytucji 3 maja i autor pierwszej biografii Jerzego Waszyngtona (1803 r., poznał go osobiście), komediopisarz i podróżnik, tłumacz i mason oraz ten, który przywrócił pamięć o zapomnianej „Bogurodzicy” i poezji Kochanowskiego, twórca pieśni historycznych oraz propagator idei postępu, w tym uwłaszczenia chłopstwa, a wreszcie pan na Ursinowie.

Jeszcze do niedawna data jego urodzin była przedmiotem sporów. Parę lat temu, dzięki staraniom ówczesnej dyrektorki Ursynoteki Anny Wolskiej, z Narodowego Archiwum Białorusi w Grodnie udało się ściągnąć kopię aktu chrztu Niemcewicza, który jednoznacznie potwierdza, że patron Ursynowa urodził się w 1758 roku, a nie rok wcześniej. W tym roku obchodzimy więc 266. rocznicę urodzin.

Spuścizna literacka autora obejmuje blisko 100 opasłych dzieł, nie licząc licznych artykułów, pamiętników i listów pisanych do wszystkich znaczących postaci ówczesnej polskiej i zagranicznej sceny politycznej, dzieł w wielu przypadkach nigdy wciąż nieopublikowanych. Pomimo że pozostawił po sobie pamiętniki, dziś należy do postaci raczej zapomnianych, jego utwory zostały nawet wycofane z listy lektur szkolnych. Pielęgnacją pamięci o utworach Niemcewicza zajmuje się dzielnicowa "Ursynoteka", która wydaje od lat "Kolekcję Niemcewiczowską".

Ameryka czy Ursinów...

Julian Ursyn Niemcewicz brał udział w pracach Sejmu Czteroletniego. Członek Stronnictwa Patriotycznego, wraz z Hugonem Kołłątajem współtworzył w czasie potajemnych narad projekt Konstytucji 3 Maja. W 1792 r. objął funkcję przewodniczącego Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. To wówczas, jak wielu innych sobie współczesnych staje się członkiem modnego wolnomularstwa (masonerii), gdzie dochodzi prawdopodobnie do trzeciego stopnia wtajemniczenia, jako członek Wielkiej Loży Narodowej Wielkiego Wschodu Polskiego (erygowana w 1784 roku). Jej wielkim mistrzem był także okresowo jego bliski przyjaciel i sąsiad z Wilanowa - Stanisław Kostka Potocki. 

To w czasach Sejmu Wielkiego, świadomie wykorzystując literaturę jako narzędzie walki politycznej, Niemcewicz napisał komedię polityczną, jedną z najbardziej znanych, wystawioną w 1790 roku. Mowa oczywiście o „Powrocie posła”, w której wyśmiewał przeciwników politycznych przemian (do historii przeszedł cytat z „Powrotu posła” dotyczący rujnującego Polskę liberum veto: „Powiedział: Nie pozwalam! I uciekł na Pragę”).

W latach 1822-1831 na terenie dzisiejszej dzielnicy Julian Ursyn Niemcewicz miał swoją posiadłość. Kupił ją od Ignacego Kochanowskiego. Majątek nosił nazwę Rozkosz. Niemcewicz chciał ją zmienić na Ameryka, ale tę nazwę odradzali mu przyjaciele. Ostatecznie padło na nazwę pochodzącą od jego drugiego imienia: Ursinów. Dziś w tym miejscu znajduje się pałac Krasińskich, czyli rektorat SGGW przy ul. Nowoursynowskiej.

Pamięć o Niemcewiczu na Ursynowie

Od 2019 roku mural z podobizną J. U. Niemcewicza znajduje się na szybie windy stacji metra Imielin. Na terenie dzielnicy są dwie tablice poświęcone Niemcewiczowi. Pierwsza ufundowana w 1974 r. przez studentów Wydziału Ogrodniczego SGGW - przypomina o posiadłości pisarza w okolicy i znajduje się na terenie uczelni. Druga wisi na ścianie przed wejściem do sali im. Niemcewicza na pierwszym piętrze w ursynowskim ratuszu. Odsłonięto ją w kwietniu 2014 roku.

Przy SGGW znajduje się głaz poświęcony patronowi. Imię Niemcewicza noszą ursynowska biblioteka publiczna oraz Uniwersytet Trzeciego Wieku. Wreszcie Niemcewicz był przez lata patronem Gimnazjum nr 92 przy ul. Koncertowej.

Największą atrakcją dla wszystkich pasjonatów historii jest jednak otwarta w 2014 roku izba pamięci o Julianie Ursynie Niemczewiczu w oddziale zbiorów regionalnych Ursynoteki przy Barwnej 8. Można tam obejrzeć gabinet patrona Ursynowa odtworzony na podstawie jego szkiców i opisów.

ZOBACZ: Gabinet Niemcewicza odtworzony w Ursynotece