Etapy, przyczyny i objawy wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe zostało wpisane przez Światową Organizację Zdrowia do Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób. Oznacza to, że jest traktowane jako choroba, na którą od początku 2022 roku można dostać zwolnienie lekarskie.

Wypalenie zawodowe – co to jest?

Wypalenie zawodowe to doświadczanie chronicznego stresu w pracy. Dotknięci tym problemem stopniowo tracą energię do działania i coraz bardziej izolują się od środowiska pracy. Wykonywany zawód przestaje im dawać jakąkolwiek satysfakcje. Automatycznie przekłada się to na jakość pełnionych obowiązków. Wśród grup, które szczególnie narażone są na tego typu problem, są m.in. lekarze, terapeuci, psycholodzy, zawodowi kierowcy, pracownicy socjalni czy pielęgniarki.

Etapy wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe przebiega w trzech etapach. Każdy z nich charakteryzuje się określonymi zmianami w samopoczuciu. Im głębszy etap, tym skutki są poważniejsze, a możliwość pomocy bardziej złożona i rozciągnięta w czasie.

Etap pierwszy: pod wpływem stresującej pracy narasta wyczerpanie emocjonalne, charakteryzujące się zmęczeniem, zniechęceniem do pracy, wyjałowieniem emocjonalnym, mniejszym zainteresowaniem sprawami zawodowymi, pesymizmem, ciągłym napięciem, zmiennością nastrojów.

Etap drugi: pracownik włącza mechanizm obronny prowadzący do depersonalizacji, czyli zaczyna się psychicznie dystansować od osób, z którymi pracuje oraz od ich problemów. Jego relacje stają się coraz bardziej powierzchowne, sformalizowane, cyniczne, czasami pełne złości, obwiniania klientów za niepowodzenia w pracy.

Etap trzeci: utrata wiary w siebie, we własne umiejętności, poczucie własnej skuteczności w działaniu, co prowadzi do niezadowolenia z własnych osiągnięć, a w konsekwencji z własnego życia.

Przyczyny wypalenia zawodowego

Nie jest możliwe wskazanie jednej konkretnej przyczyny wypalenia zawodowego. Na jego wystąpienie mogą mieć wpływ zarówno czynniki interpersonalne i organizacyjne związane z miejscem pracy, jak i czynniki indywidualne, takie jak niska samoocena, niski poziom odporności na stres, nadwrażliwość, perfekcjonizm czy nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Do czynników sprzyjających wypaleniu zawodowemu zaliczamy długotrwały stres, nadmiar obowiązków i presję czasu, monotonię wykonywanych czynności, brak wsparcia i rywalizację w miejscu pracy, konflikty ze współpracownikami. Na kryzys związany z pracą wpływ ma też zaburzona równowaga między pracą a życiem osobistym i brak czasu na odpoczynek, a także brak możliwości rozwoju zawodowego.

Objawy wypalenia zawodowego

Syndrom wypalenia zawodowego niesie za sobą szereg objawów fizycznych i psychicznych. W większości przypadków pojawiają się problemy ze snem. Uporczywe myślenie o pracy uniemożliwia wypoczynek. Pierwsze sygnały mogą być niedostrzegane lub bagatelizowane – napięcie, zmęczenie, drażliwość, utrata energii, zniechęcenie, a nawet objawy depresji, ale ograniczone do sytuacji zawodowej. Nasilają się objawy fizyczne takie jak zaburzenia snu, apetytu, podatność na infekcje. W kontaktach pracowniczych można zauważyć większy brak empatii. Postępuje izolowania się i wycofywania z życia. W późniejszym etapie może dochodzić nawet do ataków paniki.