"Pragnęli również kochać". Odeszła ostatnia sanitariuszka "Parasola"

Dziś pogrzeb zmarłej 10 maja powstańczyni warszawskiej - ostatniej sanitariuszki Batalionu AK "Parasol", przyjaciela ursynowskiego liceum noszącego imię tego batalionu przy ul. Hawajskiej. Danuta Pleban-Krauze ps. "Niuśka" odeszła w wieku 98 lat. Z "Żakiem" byli parą nie do zatrzymania.

Pamiętamy jej częste odwiedziny, piękne sentymentalne spotkania z młodzieżą i gronem nauczycielskim, udział w wielu szkolnych uroczystościach. Podobnie jak inni goszczący u nas "parasolarze" budziła podziw, była postrzegana jako postać z innego wymiaru. Swoją osobą łączyła też teraźniejszość z odległą, ale bardzo ważną przeszłością

- wspomina Adam Hohendorff, nauczyciel z 4. SLO im. Batalionu AK "Parasol" na Ursynowie.

Pragnęli również kochać...

"Niuśka" była osobą bardzo skromną i aż trudno było uwierzyć, że ktoś tak niepozorny przemierzył długi szlak powstańczy, obejmujący aż cztery dzielnice: Wolę, Starówkę, Śródmieście i Czerniaków. Trzeba jednak pamiętać, że pokolenie Kolumbów, choć czuło się w obowiązku walczyć przeciwko okupantom, pragnęło również kochać.

Znana pasjonatka czasów Powstania Warszawskiego Agnieszka Cubała w swojej książce "Miłość 44", nawiązując do rocznej daty wydarzenia, w sposób fascynujący  opowiedziała 44 historie powstańczej miłości. Wśród tych opowieści znajdziemy wspomnienie o miłości wybitnego poety Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i jego żony Barbary, niedoszłej spadkobierczyni Pałacu Natolińskiego Anny Branickiej czy córki pisarza Moniki Żeromskiej. Znajdziemy również historię "Niuśki" i jej ukochanego, przyszłego męża Roberta Krauzego ps. "Żak".

"Żak" wciągnął ją do konspiracji w roku 1944. Brał on wtedy udział w słynnej, nieudanej akcji "Parasola" na zbrodniarza hitlerowskiego Waltera Stamma. Akcji o tyle brawurowej, że skazany wyrokiem sądu podziemnego na śmierć Stamm mieszkał w służbówce naprzeciwko siedziby gestapo przy Alei Szucha (czyli w samej "jaskini lwa") i tam miał zostać zastrzelony.

"Żak" nie poinformował o swoim udziale "Niuśki". Po pierwsze dlatego, że konspiracyjna zasada dyskrecji obowiązywała nawet wobec najbliższych, po drugie zapewne nie chciał, by dziewczyna o niego martwiła się. W czasie akcji znalazł się w potrzasku i nie chcąc wpaść w ręce ścigających go Niemców, zażył cyjanek, który miał przy sobie na wypadek podobnej okoliczności. Dawka okazała się za słaba, natomiast pędzący hitlerowcy nie dostrzegli go leżącego w krzakach i pobiegli dalej. Epizod ten opisał również Aleksander Kamiński w powieści "Zośka i Parasol" - dalszym ciągu "Kamieni na szaniec".

- mówi Adam Hohendorff.

powyżej: "Żak" i "Niuśka" - ze zbiorów prywatnych Danuty Pleban-Krauze

Jednak doświadczeniem, które na dobre scementowało ich związek, stało się Powstanie Warszawskie. Najpierw była to walka żołnierzy "Parasola" na wolskich cmentarzach. "Żak" strzelał do Niemców, "Niuśka" pod ostrzałem wroga ratowała rannych. Potem Starówka. Tam "Żak" został ranny w kostkę. Żeby mogli ewakuować się z okrążonej Starówki do Śródmieścia kanałami, "Niuśka" jakimś cudem załatwiła kalosze. Bez nich ranie groziłoby zakażenie z powodu kanałowych fekaliów.

Ostatnim przystankiem powstańczym zakochanej pary stał się Czerniaków. Cztery lata po skończonej wojnie wzięli ślub. "Żak" zmarł w roku 2003. "Niuśka" dożyła prawie 99 lat. Była szczęśliwa, gdy dowiedziała się, że na Ursynowie znalazło się liceum, które jako pierwsza w Polsce szkoła przyjęło imię Batalionu AK "Parasol", oczywiście brała udział w uroczystości nadania imienia.

Wspomnienia Pani "Niuśkl" można przeczytać w Archiwum Historii Mówionej  Muzeum Powstania Warszawskiego.