Objawy autyzmu u małego dziecka – jak je rozpoznać i gdzie szukać pomocy na Ursynowie

Autyzm u dzieci ujawniają niepokojące zachowania, które powinny być sygnałem do jak najszybszej konsultacji u specjalisty. Pierwsze objawy autyzmu mogą pojawić się już w pierwszym roku życia, jednak diagnoza często stawiana jest dopiero w wieku dwóch lat. Wczesne wykrycie spektrum autyzmu jest kluczowe, ponieważ pozwala na szybsze wprowadzenie wsparcia zwiększającego szansę na optymalny rozwój.

Zaburzenia ze spektrum autyzmu dotykają około 1% dzieci w Europie, ponad 3% w USA. Większość dzieci jest diagnozowana do 5. roku życia. Objawy autyzmu mogą występować w różnych kombinacjach i z różnym natężeniem, dlatego ważna jest uważna obserwacja zachowań malucha w codziennych sytuacjach.

Pierwsze oznaki autyzmu – na co zwrócić uwagę?

Rozpoznanie autyzmu u dzieci wymaga systematycznej obserwacji. Pierwsze objawy autyzmu można zaobserwować już u niemowląt w pierwszym roku życia. Niestandardowe zachowania u dziecka dotyczą przede wszystkim komunikacji i interakcji społecznych oraz mogą objawiać się tzw. sztywnością reakcji i działań podejmowanych przez malucha.

Objawy autyzmu w sferze komunikacji:

• Brak reakcji na własne imię (dziecko nie reaguje, gdy je wołamy)
• Opóźniony rozwój mowy lub całkowity jej brak
• Powtarzanie słów i fraz (echolalia)
• Brak gaworzenia lub jego zanik po okresie prawidłowego rozwoju
• Ograniczone wykorzystanie gestów i mimiki (komunikacji niewerbalnej)

Objawy autyzmu w sferze społecznej:

• Trudności w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego
• Brak zainteresowania innymi dziećmi lub dorosłymi
• Ograniczenie lub brak społecznego uśmiechu
• Brak lub rzadkie wskazywanie palcem przedmiotów, które wzbudzają zainteresowanie
• Trudności w naśladowaniu zachowań innych osób
• Brak zabawy symbolicznej - „na niby” (np. karmienia lalki, udawania picia herbatki)

Objawy autyzmu w zachowaniu:

• Powtarzalne, stereotypowe ruchy (np. machanie rękoma, kołysanie się)
• Nadmierne przywiązanie do rutyny i trudności z jej zmianą
• Nietypowe reakcje na bodźce sensoryczne (nadwrażliwość na dźwięki, światło, dotyk)
• Intensywne zainteresowanie określonymi przedmiotami lub tematami
• Zachowania autoagresywne lub agresywne

Regres rozwojowy – szczególnie niepokojący sygnał

Wskazaniem do pilnej konsultacji ze specjalistą powinno być również zauważenie regresu w rozwoju. To sytuacja, w której dziecko traci część nabytych już umiejętności – na przykład dziecko gaworzące przestaje gaworzyć, dziecko uśmiechające się przestaje się uśmiechać, lub maluch, który wcześniej reagował na swoje imię, nagle przestaje to robić.

Pamiętaj, że pierwsze oznaki autyzmu mogą występować w dowolnych kombinacjach i z różnym natężeniem. Nie wszystkie objawy autyzmu muszą się pojawić jednocześnie!

Kto diagnozuje autyzm i jak przebiega proces diagnostyczny?

Jeżeli zachowanie Twojego dziecka w jakikolwiek sposób Cię niepokoi – skonsultuj się z zaufanym i doświadczonym specjalistą, który może przeprowadzić obserwację przesiewową. Jeszcze przed obserwacją możesz samodzielnie skorzystać z testu przesiewowego M-CHAT, narzędzia do szybkiej oceny ryzyka wystąpienia zaburzeń ze spektrum autyzmu u dzieci w wieku od 18 do 36 miesięcy. Test M-CHAT jest dostępny bezpłatnie w Internecie (np. https://sotis.pl/m-chat/).

W razie potwierdzenia niepokojów w obserwacji lub teście przesiewowym kolejnym krokiem jest skierowanie dziecka na diagnozę. Diagnozę o zaburzeniach ze spektrum autyzmu stawia interdyscyplinarny zespół na czele z psychiatrą wspieranym przez psychologa i innych specjalistów (logopeda, pedagog). Diagnozę autyzmu przeprowadzają wybrane ośrodki diagnostyczno-terapeutyczne.

Proces diagnostyczny opiera się na obserwacji dziecka oraz informacjach uzyskanych podczas pogłębionego wywiadu z rodzicem lub głównym opiekunem dziecka. Specjaliści analizują również wszystkie dodatkowe źródła informacji o zachowaniu dziecka, takie jak opinie pedagogów ze żłobka lub przedszkola, nagrania pokazujące zachowania dziecka w różnych sytuacjach, oraz informacje o stanie jego zdrowia.

Wczesne wspieranie rozwoju – klucz do sukcesu

Autyzmu nie da się wyleczyć, ale wcześnie wdrożone działania terapeutyczne mogą bardzo znacząco poprawić funkcjonowanie dziecka oraz pozytywnie wpłynąć na jego samodzielność w dorosłym życiu. Terapię w ramach wczesnego wspierania rozwoju (WWR) najlepiej rozpocząć jak najszybciej po wykryciu nieprawidłowości, nawet przed postawieniem ostatecznej diagnozy.

WWR to zajęcia z zakresu wspierania rozwoju dzieci do 7. roku życia, obejmujące różne formy terapii dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka.

W przypadku spektrum autyzmu takie wsparcie jest jednak niewystarczające. Aby skutecznie wspierać funkcjonowanie dziecka potrzebna jest intensywna terapia złożona z oddziaływań indywidualnych i grupowych. Terapia i edukacja powinny być intensywne, spójne, prowadzone z wykorzystaniem metod o potwierdzonej badawczo skuteczności. Placówka powinna co roku sprawdzać postępy oraz opóźnienie rozwojowe dziecka i dostosowywać program oddziaływań. W Polsce intensywne oddziaływania prowadzone są w ramach systemu edukacji, czyli w przedszkolu w przypadku małych dzieci (od 2,5 roku życia).

Rola rodziny i otoczenia w procesie rozpoznawania autyzmu

To Ty jesteś pierwszym i najważniejszym obserwatorem swojego dziecka, mającym możliwość wychwycenia wczesnych objawów autyzmu. Nikt nie zna Twojego dziecka lepiej od Ciebie! Równocześnie nie ignoruj sygnałów pochodzących od osób, które sprawują opiekę nad Twoim dzieckiem podczas Twojej nieobecności. Opiekunka, dziadkowie oraz pedagodzy ze żłobka lub przedszkola mogą wskazać Ci te obszary aktywności Twojego dziecka, które w jakiś sposób odbiegają od typowego rozwoju.

Gdzie szukać pomocy na Ursynowie?

Rodzice z dzielnicy Ursynów mają dostęp do różnych form wsparcia diagnostycznego i terapeutycznego. Warto wiedzieć, że niektóre placówki edukacyjne w naszej dzielnicy oferują specjalistyczne programy wspierające rozwój dzieci z różnymi potrzebami, w tym ze spektrum autyzmu.

Specjalistyczne przedszkola terapeutyczne łączą edukację przedszkolną z intensywną terapią, co pozwala dzieciom na rozwój w środowisku rówieśniczym przy jednoczesnym otrzymywaniu maksymalnego wsparcia. Takie podejście często przynosi najlepsze rezultaty, ponieważ dziecko ma możliwość ćwiczenia umiejętności społecznych w grupie dzieci na tym samym poziomie rozwoju, uczenia się komunikacji dzięki dostosowaniu wypowiedzi do poziomu rozumienia całej grupy oraz kierowanej nauki naśladowania i zabawy. Te elementy aktywizują tzw. „mózg społeczny”, wspierając zaangażowanie w sytuacje społeczne dzięki ich rozumieniu. Dzięki temu można korzystać z pozytywnych stron neuroróżnorodności, zmniejszając związane z nią trudności rozwojowe.

Pamiętaj – wczesna interwencja ma kluczowe znaczenie

Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące rozwoju swojego dziecka, nie wahaj się szukać pomocy. Wczesne wykrycie i rozpoczęcie odpowiedniego wsparcia może znacząco wpłynąć na przyszłość Twojego dziecka. Dzieci z autyzmem, przy odpowiednim wsparciu, mogą rozwijać swoje talenty i osiągać sukcesy w życiu.

Każde dziecko zasługuje na szansę rozwoju zgodnego ze swoimi możliwościami. Dzięki świadomości objawów autyzmu, wczesnej diagnozie i odpowiedniemu wsparciu terapeutycznemu, możemy pomóc najmłodszym mieszkańcom Ursynowa w pełni rozwijać swoje możliwości.

Więcej informacji o wczesnym wspieraniu rozwoju i specjalistycznych programach dla dzieci z różnymi potrzebami można znaleźć na stronie www.sotis.pl. Test M-CHAT jest dostępny bezpłatnie online i może stanowić pierwszy krok w procesie oceny rozwoju dziecka - https://sotis.pl/m-chat/