Stajnia na Moczydłowskiej w rejestrze zabytków. Nie za późno?

Niszczejąca od lat stajnia u zbiegu ulic Moczydłowskiej i Gminnej - pozostałość po folwarku moczydłowskim - została wpisana do rejestru zabytków województwa mazowieckiego. Decyzję podjął wojewódzki konserwator zabytków. Mieszkańcy komentują: Można było wcześniej.

Dawne stajnie na Natolinie niszczeją już od dziesiątek lat. Po jednej z nich zostały zaledwie ruiny, druga - ta położona bliżej Moczydłowskiej - jest lepiej zachowana. I właśnie tę do rejestru zabytków wpisał mazowiecki konserwator zabytków.

Obiekt posiada przede wszystkim wartość historyczną jako ostatni zachowany relikt zabudowy dawnego folwarku Moczydło, należącego od lat 20 XVIII w. do klucza dóbr wilanowskich. Bogata historia majątku sięgająca XVIII w. związana jest z szeregiem zasłużonych dla historii Warszawy osób m.in. Elżbietą z Lubomirskich Sieniawską, rodziną Potockich i Branickich oraz Ludwikiem Krasińskim

- informuje biuro konserwatora, podkreślając, że właściciel terenu czyli miasto nie wniosło sprzeciwu.

- W kontekście dzielnicy Ursynów obiekt jest rzadkim i jednym z najstarszych śladów jej pierwotnego zagospodarowania - sprzed epoki urbanizacji i włączenia w granice miejskie. W szerszej skali obiekt posiada też wartość jako przykład nielicznie zachowanego w graniach Warszawy budownictwa folwarcznego, na tle którego wyróżnia się jakością wykonania i solidnością murowanej konstrukcji - mówi prof. dr hab. Jakub Lewicki,
mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków.

Urzędnicy zwracają uwagę na walory artystyczne budynku stajni, m.in. zachowany ceglany detal architektoniczny, dekoracyjne sklepienia, pilastry, łuki okienne, ceglane parapety na elewacji. Budynek wciąż stanowi cenny relikt historii podwarszawskich dóbr ziemskich oraz ziemiańskich tradycji na terenie Mazowsza.

Na wieść o decyzji konserwatora mieszkańcy Ursynowa reagują ze zdziwieniem. - Dlaczego dopiero teraz? Jedna stajnia już kompletnie się rozleciała. Nie można było jej uratować paręnaście lat temu? W przypadku tej drugiej to już ostatni moment na jakiekolwiek pomysły - mówi pani Iwona. Do tej pory stajnie też miały ochronę, ale przewidzianą w planie miejscowym, jedna z nich była też ujęta w gminnej ewidencji zabytków. W praktyce - stały i niszczały, tej bliżej kościoła nie da się już uratować - zostały tylko mury.

Zakaz rozbiórki, nakaz ochrony

Co dla stajni oznacza wpis do rejestru? Przede wszystkim zakaz rozbiórki czy zmian architektonicznych bez zgody konserwator. Urzędnicy będą mogli też nakazać właścicielowi (czyli miastu) zabezpieczenie obiektu. Stolica będzie się mogła też starać o środki z programów ratowania zabytków.

Niedawno pomysł wskrzeszenia życia w stajni na Moczydłowskiej zaprezentował mieszkaniec Ursynowa Dariusz Adamski. Chciałby on przekształcenia stajni w ogród zimowy dostępny dla mieszkańców.

- Ogród może stać się lokalną atrakcją, miejscem spotkań i obcowania z naturą dla okolicznych mieszkańców. Może być obiektem partnerskim dla kilku okolicznych gospodarstw i szkółek roślinnych, które mogłyby z obopólną korzyścią zaopatrywać ogród w swoje produkty. Może też być swoistą filią Ogrodu Botanicznego w Powsinie, którego pracownicy mogliby służyć radą i pomocą w prowadzeniu edukacyjnej działalności Ogrodu Zimowego w postaci zajęć przyrodniczych i lekcji botaniki dla dzieci i młodzieży z pobliskich szkół - pisze pomysłodawca projektu złożonego do Budżetu Obywatelskiego.

powyżej: wizualizacja pomysłu przekształcenia stajni w ogród zimowy dla mieszkańców - autor: D. Adamski

Projekt jest na razie weryfikowany przez urzędników, którzy dodatkowo będą musieli wziąć pod uwagę fakt wpisania stajni do rejestru zabytków.

Bogata historia folwarku Moczydło

Wieś Moczydło należała w 1528 r. do parafii św. Katarzyny na Służewie. Wchodziła w skład służewskich dóbr rodziny Dąbrowskich. W latach 20 XVIII w. kompleks służewski został zakupiony przez Elżbietę z Lubomirskich Sieniawską wraz z innymi majątkami otaczającymi Wilanów. Przypuszczalnie to wtedy założono folwark i oddano go w dzierżawę, podobnie jak inne wchodzące w skład klucza wilanowskiego. 

W XIX w. gospodarka folwarku ewoluowała w kierunku hodowli koni. Prawdopodobnie wówczas powstał budynek stajni objęty wpisem do rejestru zabytków. W 1879 r. Moczydłów wydzierżawił od rodziny Potockich-Branickich hrabia Ludwik Krasiński, na ziemiach Królestwa Polskiego jeden z prekursorów hodowli koni. który przeniósł tu swoją stadninę treningową. Na terenie folwarku stanęły murowane stajnie, maneż, budynki mieszkalne dla pracowników. Po śmierci Krasińskiego zlikwidowano stajnię wyścigową na Moczydle. 

Na przełomie XIX i XX w. teren przeszedł w ręce ordynata Maurycego Zamoyskiego, następnie warszawskiego Towarzystwa Wyścigów Konnych, które założyło tu stajnię publiczną pod kierunkiem trenera Konstantego Cetnerskiego. Folwark wraz z otaczającymi łąkami moczydłowskimi stał się zapleczem gospodarczym dla toru wyścigowego na Polu Mokotowskim, a od 1938 r. dla nowo powstałego toru na Służewcu, a także miejscem nauki jazdy. 

W 1937 r. majątek moczydłowski został rozsprzedany. Po II wojnie teren upaństwowiono zakładając PGR Moczydło w zespole PGR Wilanów. W tym okresie budynek stajni dalej pełnił swoją pierwotną funkcję. W 1951 r. Ursynów włączono w granice Warszawy. W 1956 r. teren przekazano w zarząd Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Od tej pory pozostałości folwarku zmieniały swoje przeznaczenie, popadały w ruinę i w miarę rozwoju Ursynowa, Natolina i Kabat zostały rozebrane, a począwszy od poł. lat 80. stopniowo zabudowane osiedlami mieszkaniowymi. Obecnie jedynym śladem dawnego folwarku Moczydło jest stajnia.